Kiểm nghiệm thực phẩm là gì? Quy trình, chỉ tiêu và quy định pháp lý

Kiểm nghiệm thực phẩm chính là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp, cơ quan quản lý và người tiêu dùng xác định sản phẩm có đạt chuẩn an toàn hay không. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc trong thủ tục công bố thực phẩm, mà còn là điều kiện cần thiết khi xuất khẩu, đấu thầu cung ứng, hoặc phân phối tại các hệ thống bán lẻ lớn.

Vậy kiểm nghiệm thực phẩm là gì? Gồm những chỉ tiêu nào? Ai phải thực hiện và khi nào cần? Chi phí bao nhiêu? Có thể tự làm hay phải qua trung tâm? Trong bài viết này của Phòng sạch thực phẩm VCR, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết:

• Khái niệm và vai trò của kiểm nghiệm thực phẩm
• Quy trình kiểm nghiệm tiêu chuẩn hiện nay
• Các chỉ tiêu quan trọng theo nhóm sản phẩm
• Đơn vị kiểm nghiệm uy tín
• Chi phí, thời gian và các rủi ro nếu bỏ qua bước này

Đây là nội dung thiết yếu dành cho mọi doanh nghiệp sản xuất - chế biến - phân phối thực phẩm, đặc biệt khi muốn tuân thủ pháp luật, mở rộng thị trường và bảo vệ thương hiệu bền vững trong thời đại cạnh tranh khốc liệt.

Kiểm nghiệm thực phẩm là gì?

Định nghĩa kiểm nghiệm thực phẩm

Kiểm nghiệm thực phẩm là quá trình sử dụng các phương pháp phân tích hóa học, vi sinh, cảm quan và lý học để đánh giá các chỉ tiêu an toàn và chất lượng của sản phẩm thực phẩm. Mục tiêu là xác định xem sản phẩm có đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật, quy định pháp luật hiện hành, và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng hay không.

Nói cách khác, kiểm nghiệm thực phẩm là bước "soi kỹ" tất cả những yếu tố có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người, từ dư lượng thuốc trừ sâu, kim loại nặng, vi khuẩn gây bệnh, cho đến các chất phụ gia, phẩm màu hoặc chất bảo quản.

Kiểm nghiệm không chỉ là thủ tục - mà là nền tảng cho an toàn thực phẩm

Nhiều doanh nghiệp có xu hướng coi kiểm nghiệm là một phần của hồ sơ công bố - làm cho đủ. Tuy nhiên, trong thực tế, kiểm nghiệm là công cụ giúp:

• Phát hiện sớm nguy cơ mất an toàn thực phẩm
• Điều chỉnh công thức sản phẩm để phù hợp với quy chuẩn
• Đáp ứng yêu cầu từ đối tác, hệ thống phân phối, hoặc thị trường xuất khẩu
• Bảo vệ thương hiệu trước rủi ro về pháp lý và truyền thông

Phân biệt kiểm nghiệm với kiểm tra chất lượng nội bộ

Khi nào cần thực hiện kiểm nghiệm?

Bạn cần kiểm nghiệm thực phẩm trong các trường hợp sau:

• Trước khi công bố sản phẩm và lưu hành tại Việt Nam
• Trước khi xuất khẩu sang các thị trường có tiêu chuẩn cao (EU, Mỹ, Nhật…)
• Khi bị thanh tra, kiểm tra bởi cơ quan chức năng
• Khi thay đổi công thức, bao bì, nhà máy sản xuất
• Khi ký hợp đồng với siêu thị, chuỗi nhà hàng, nhà phân phối lớn

Phòng sạch thực phẩm - yêu cầu thiết kế thi công một phòng sạch thực phẩm tiêu chuẩn

Các trường hợp bắt buộc phải kiểm nghiệm thực phẩm

Theo quy định của Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cùng các tiêu chuẩn quốc tế như Codex, ISO 22000, HACCP,... việc kiểm nghiệm thực phẩm không phải là tùy chọn. Trong nhiều trường hợp, đây là bắt buộc, nhằm đảm bảo sản phẩm lưu thông trên thị trường một cách hợp pháp và an toàn.

Dưới đây là những tình huống phổ biến mà doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện kiểm nghiệm thực phẩm:

Trước khi công bố sản phẩm để lưu hành trong nước

Mọi sản phẩm thực phẩm muốn lưu hành tại Việt Nam đều cần trải qua thủ tục công bố tiêu chuẩn hoặc công bố hợp quy, và kiểm nghiệm là một phần không thể thiếu trong hồ sơ.

• Nếu là thực phẩm thường: cần kiểm nghiệm để công bố tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm.
• Nếu là thực phẩm chức năng, bảo vệ sức khỏe, dinh dưỡng y học: cần kiểm nghiệm kỹ hơn theo quy chuẩn QCVN và gửi kèm hồ sơ đăng ký tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế).

Không có kết quả kiểm nghiệm = không đủ điều kiện công bố sản phẩm = không được lưu hành hợp pháp.

Khi xuất khẩu sang thị trường nước ngoài

Nhiều quốc gia yêu cầu sản phẩm thực phẩm nhập khẩu phải có bản kiểm nghiệm đạt tiêu chuẩn quốc tế, đi kèm các chứng nhận như:

• COA (Certificate of Analysis)
• HACCP, ISO 22000, BRC
• Kiểm tra dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, aflatoxin,…

Ví dụ: thị trường EU yêu cầu kiểm tra kỹ về dư lượng thuốc trừ sâu; Mỹ yêu cầu kiểm tra Salmonella; Nhật yêu cầu kiểm tra kháng sinh và kim loại nặng.

Các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế bạn cần biết

Khi thay đổi công thức, nguyên liệu, bao bì hoặc nhà sản xuất

Nếu sản phẩm đã công bố trước đó nhưng có một trong các thay đổi sau, cần kiểm nghiệm lại để đảm bảo tính nhất quán và hợp pháp:

• Thay đổi công thức định lượng
• Thay đổi nguồn nguyên liệu chính
• Đổi nhà máy sản xuất hoặc hình thức OEM
• Thay đổi vật liệu bao bì có khả năng tương tác với thực phẩm

Khi bị thanh tra, kiểm tra từ cơ quan quản lý nhà nước

Các đoàn kiểm tra từ:

• Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế
• Chi cục An toàn thực phẩm
• Sở Công Thương, Sở NN&PTNT, Hải quan…

có thể yêu cầu kiểm nghiệm lại sản phẩm nếu nghi ngờ vi phạm, phát hiện sản phẩm bất thường hoặc nằm trong diện thanh tra diện rộng.

Theo yêu cầu từ đối tác phân phối, nhà bán lẻ, chuỗi siêu thị

Nhiều chuỗi siêu thị, hệ thống nhà hàng, đơn vị phân phối hiện nay chỉ hợp tác với sản phẩm có hồ sơ kiểm nghiệm đầy đủ, đặc biệt:

• Các sản phẩm tươi sống, sơ chế, đóng gói
• Sản phẩm OEM - phân phối dưới nhãn riêng
• Sản phẩm mới chưa có thương hiệu phổ biến trên thị trường

Khi có phản ánh, nghi ngờ về chất lượng sản phẩm

Nếu doanh nghiệp nhận được:

• Khiếu nại từ người tiêu dùng
• Phản hồi từ nhà bán lẻ
• Nghi ngờ sản phẩm gây hại sức khỏe

Việc chủ động kiểm nghiệm lại sản phẩm không chỉ giúp xác minh sự cố mà còn là bằng chứng pháp lý quan trọng để bảo vệ doanh nghiệp trước truyền thông và cơ quan chức năng.

Quy trình kiểm nghiệm thực phẩm chuẩn hiện nay

Để sản phẩm thực phẩm được đánh giá đạt chất lượng và có giá trị pháp lý sử dụng trong hồ sơ công bố, xuất khẩu hoặc cung cấp cho hệ thống phân phối lớn, quy trình kiểm nghiệm phải được thực hiện đúng chuẩn tại các trung tâm được công nhận. Dưới đây là 6 bước cơ bản trong quy trình kiểm nghiệm thực phẩm tại Việt Nam:

Xác định mục đích và loại hình kiểm nghiệm

Trước tiên, doanh nghiệp cần xác định rõ mục đích kiểm nghiệm, vì điều này quyết định các chỉ tiêu cần kiểm tra, mức độ chi tiết và loại trung tâm phù hợp. Một số mục đích phổ biến:

• Kiểm nghiệm để công bố sản phẩm trong nước
• Kiểm nghiệm để xuất khẩu sang một thị trường cụ thể
• Kiểm nghiệm để đăng ký đấu thầu hoặc cung cấp cho chuỗi siêu thị
• Kiểm nghiệm định kỳ để đảm bảo chất lượng sản xuất

Mỗi mục đích sẽ cần một bộ chỉ tiêu khác nhau - ví dụ, sản phẩm xuất khẩu sang EU cần thêm kiểm nghiệm thuốc bảo vệ thực vật, trong khi sản phẩm trong nước yêu cầu chỉ tiêu vi sinh, hóa lý, và kim loại nặng cơ bản.

Lựa chọn trung tâm kiểm nghiệm phù hợp

Doanh nghiệp cần lựa chọn đơn vị kiểm nghiệm được Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp hoặc Bộ Công Thương công nhận, và có đủ năng lực phân tích theo yêu cầu:

• Trung tâm phải đạt chuẩn ISO/IEC 17025 (về năng lực phòng thử nghiệm)
• Có đủ thiết bị, nhân lực và phương pháp kiểm chuẩn quốc gia/international

Một số trung tâm phổ biến:

• Viện Pasteur TP.HCM/Nha Trang
• QUATEST 1 & 3
• SGS Vietnam, Intertek, Eurofins, Vinacontrol,…

Chuẩn bị mẫu sản phẩm và hồ sơ

Mỗi trung tâm sẽ có quy định riêng, nhưng thông thường bạn cần chuẩn bị:

• Mẫu thực phẩm nguyên vẹn (số lượng theo hướng dẫn, thường 3-5 đơn vị)
• Thông tin sản phẩm: nhãn, ngày sản xuất - hạn sử dụng, nơi sản xuất, quy cách
• Thông số kỹ thuật hoặc công thức (nếu có)
• Phiếu yêu cầu kiểm nghiệm: ghi rõ mục đích, chỉ tiêu cần kiểm tra, đơn vị liên hệ,...

Mẹo: Nếu chưa rõ cần kiểm những gì, bạn nên nhờ trung tâm tư vấn dựa trên nhóm thực phẩm cụ thể.

Thực hiện kiểm nghiệm tại trung tâm

Tại trung tâm, mẫu sẽ được phân tích theo các nhóm chỉ tiêu chính:

a. Vi sinh vật:

• Tổng số vi khuẩn hiếu khí.
• Coliform, E. coli, Salmonella.
• Nấm men, nấm mốc.

b. Hóa lý:

• Hàm lượng protein, chất béo, độ ẩm, carbohydrate.
• pH, chỉ số acid, peroxide, độ ngọt, muối.
• Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh (chloramphenicol, tetracycline…), chất bảo quản (benzoat, sorbat,…).

c. Kim loại nặng: Chì (Pb), Thủy ngân (Hg), Cadimi (Cd), Asen (As), Nhôm (Al).

d. Cảm quan (theo yêu cầu): Màu sắc, mùi, trạng thái, độ đồng nhất,...

Nhận kết quả kiểm nghiệm

Kết quả được trả bằng văn bản có dấu pháp lý, gồm:

• Danh sách các chỉ tiêu đã kiểm tra
• Giá trị đo thực tế
• Đánh giá: "Đạt" hoặc "Không đạt" so với quy chuẩn Việt Nam (QCVN) hoặc Codex

Thời gian trả kết quả:

• Thông thường: 5-10 ngày làm việc
• Gấp/nhanh: 2-3 ngày (tùy dịch vụ và phụ phí)

Doanh nghiệp nên lưu trữ file scan và bản gốc của kết quả để sử dụng khi nộp hồ sơ hoặc cung cấp cho đối tác.

Sử dụng kết quả vào mục đích phù hợp

• Đính kèm vào hồ sơ công bố sản phẩm nộp cho Bộ Y tế hoặc Sở Công Thương.
• Gửi cho đối tác, siêu thị, khách hàng quốc tế.
• Làm bằng chứng chất lượng trong thanh tra, chứng nhận ISO/HACCP, hoặc hỗ trợ marketing.

An toàn vệ sinh thực phẩm là gì? Giấy chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm

Các chỉ tiêu kiểm nghiệm phổ biến theo nhóm sản phẩm

Tùy vào từng loại thực phẩm và mục đích sử dụng, cơ quan quản lý và trung tâm kiểm nghiệm sẽ xác định các chỉ tiêu cần phân tích phù hợp để đánh giá mức độ an toàn và chất lượng. Dưới đây là bảng phân loại và mô tả các chỉ tiêu kiểm nghiệm phổ biến nhất theo từng nhóm sản phẩm cụ thể.

Thực phẩm chế biến sẵn (đóng hộp, đông lạnh, ăn liền)

Đây là nhóm sản phẩm có quy trình sản xuất công nghiệp, thường được tiêu thụ rộng rãi nên yêu cầu kiểm nghiệm nghiêm ngặt:

Các chỉ tiêu cần kiểm:

• Vi sinh vật: Tổng số vi khuẩn hiếu khí, nấm mốc, Coliform, Salmonella, E.Coli.
• Hóa lý: Hàm lượng muối (NaCl), pH, chất béo, đường, độ ẩm, phụ gia thực phẩm.
• Kim loại nặng: Chì (Pb), Thủy ngân (Hg), Cadimi (Cd), Asen (As).
• Độc tố nấm mốc: Aflatoxin B1 (nếu chứa hạt ngũ cốc hoặc thành phần dễ mốc).
• Chất bảo quản: Acid benzoic, sorbic, nitrit/nitrat.

Ví dụ: cá hộp, xúc xích, mì ăn liền, đồ hộp chay, thực phẩm cấp đông...

Thực phẩm tươi sống (rau củ, trái cây, thịt, thủy sản)

Đây là nhóm có nguy cơ cao về tồn dư hóa chất nông nghiệp và vi sinh vật gây bệnh, đặc biệt trong chuỗi cung ứng thực phẩm sạch.

Các chỉ tiêu cần kiểm:

• Thuốc bảo vệ thực vật: Clo hữu cơ, phospho hữu cơ, carbamate,...
• Kim loại nặng: Pb, Hg, As, Cd.
• Vi sinh: Salmonella, E.Coli, tổng số hiếu khí, nấm mốc.
• Kháng sinh cấm: Tetracycline, Chloramphenicol (đặc biệt với thủy sản).
• Aflatoxin: (đối với ngũ cốc, đậu, hạt).

Ví dụ: rau ăn lá, cá, tôm, thịt bò, thịt heo, trái cây tươi...

Thực phẩm chức năng - bảo vệ sức khỏe

Đây là nhóm có yêu cầu kiểm nghiệm chặt chẽ hơn vì liên quan đến tuyên bố tác dụng đối với cơ thể.

Các chỉ tiêu cần kiểm:

• Hàm lượng hoạt chất chính: Vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa, collagen, enzyme,...
• Định lượng thành phần dinh dưỡng: Protein, lipid, carbohydrate, năng lượng,...
• Vi sinh: Tổng số hiếu khí, nấm men, Coliform.
• Kim loại nặng: đặc biệt là Asen vô cơ, Chì, Thủy ngân.
• Các chất cấm: Steroid, chất kích thích, thuốc đông y độc hại.

Ví dụ: viên nang thảo dược, cốm vi sinh, thực phẩm bổ sung vitamin,...

Đồ uống - nước giải khát - sữa - nước đóng chai

Vì tiêu thụ trực tiếp, nhóm sản phẩm này đòi hỏi kiểm nghiệm về cả cảm quan, vi sinh lẫn hóa lý.

Các chỉ tiêu cần kiểm:

• Vi sinh: Coliform, E.Coli, nấm men, mốc.
• Hóa lý: pH, độ ngọt, hàm lượng CO₂ (nếu có gas), caffeine, vitamin C, B.
• Kim loại nặng: Pb, As, Fe (đặc biệt với nước đóng chai).
• Chất bảo quản: natri benzoat, kali sorbat.
• Chỉ tiêu cảm quan: mùi, vị, màu sắc, độ trong suốt.

Ví dụ: nước tinh khiết đóng chai, nước tăng lực, nước ngọt có gas, sữa hạt,...

Bánh kẹo, sản phẩm từ bột, thực phẩm khô

Đây là nhóm thực phẩm có nguy cơ vi sinh thấp hơn nhưng dễ bị ô nhiễm chéo, sử dụng nhiều phụ gia.

Các chỉ tiêu cần kiểm:

• Hóa lý: độ ẩm, chất bảo quản, đường tổng, phẩm màu (Tartrazine, Sunset Yellow,…).
• Vi sinh: nấm mốc, E.Coli, tổng số hiếu khí.
• Kim loại nặng: Cd, Pb, As.
• Phụ gia: kiểm tra hàm lượng và loại chất tạo ngọt, tạo hương, phẩm màu tổng hợp.

Ví dụ: bánh quy, bánh trung thu, mứt, kẹo dẻo, mì sợi khô,...

Lưu ý: Danh sách chỉ tiêu có thể thay đổi tùy thuộc vào:

• Yêu cầu pháp luật (QCVN, Codex,...)
• Mục đích kiểm nghiệm (công bố, xuất khẩu, nội bộ,…)
• Loại thực phẩm cụ thể và công thức thành phần.

Trung tâm kiểm nghiệm thực phẩm uy tín tại Việt Nam

Việc lựa chọn đúng trung tâm kiểm nghiệm là yếu tố then chốt quyết định giá trị pháp lý và độ tin cậy của kết quả. Các trung tâm uy tín thường được công nhận theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO/IEC 17025, đồng thời được Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp & PTNT, hoặc Bộ Công Thương chỉ định trong lĩnh vực phân tích thực phẩm.

Dưới đây là danh sách các trung tâm kiểm nghiệm thực phẩm uy tín, có năng lực kiểm tra đa dạng các chỉ tiêu từ vi sinh, hóa lý đến kim loại nặng và dư lượng hóa chất.

Viện Pasteur TP.HCM & Viện Pasteur Nha Trang

Chuyên môn: Kiểm nghiệm vi sinh, hóa lý, dư lượng hóa chất trong thực phẩm, nước uống, nguyên liệu sản xuất.

Ưu điểm: Được tin cậy rộng rãi trong hồ sơ công bố thực phẩm và xuất khẩu; cơ sở vật chất hiện đại; đội ngũ chuyên gia mạnh.

Phạm vi phục vụ: Phù hợp với cả doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp xuất khẩu.

Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng QUATEST

QUATEST 1 (Hà Nội) và QUATEST 3 (TP.HCM) đều thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng.

Chuyên môn: Kiểm nghiệm toàn diện các chỉ tiêu hóa học, vi sinh, chất độc, phụ gia, kim loại nặng,...

Ưu điểm: Đạt tiêu chuẩn quốc tế ISO/IEC 17025; kết quả có giá trị trong hồ sơ pháp lý và đấu thầu quốc tế.

Viện Kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia (NIFC)

Trực thuộc Bộ Y tế, là đơn vị đầu ngành trong kiểm tra chất lượng thực phẩm và thực phẩm chức năng.

Chuyên môn: Các chỉ tiêu khắt khe cho thực phẩm bổ sung, TPCN, định lượng hoạt chất, kiểm vi sinh sâu.

Phù hợp: Với doanh nghiệp sản xuất thực phẩm chức năng, xuất khẩu sang EU/Mỹ/Úc.

Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc - mỹ phẩm - thực phẩm TP.HCM

Chuyên môn: Kiểm tra đa dạng nhóm thực phẩm, đồ uống, sản phẩm đóng gói, thực phẩm khô, bánh kẹo...

Ưu điểm: Linh hoạt trong dịch vụ, hỗ trợ kiểm nghiệm gấp, kết quả có giá trị công bố và lưu hành toàn quốc.

Các tổ chức quốc tế tại Việt Nam

• SGS Vietnam

Thành viên của tập đoàn SGS (Thụy Sĩ), chuyên kiểm tra chất lượng và chứng nhận tiêu chuẩn toàn cầu.

Ưu điểm: Phù hợp với doanh nghiệp xuất khẩu, cung cấp dịch vụ song ngữ Anh - Việt và tư vấn đạt chuẩn EU/FDA.

• Intertek Vietnam

Mạng lưới toàn cầu, chuyên kiểm nghiệm và chứng nhận sản phẩm tiêu dùng.

Thế mạnh: Đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế cao (ISO 22000, HACCP, BRC...).

• Eurofins Vietnam

Nổi bật với kiểm nghiệm thực phẩm, nông sản, nguyên liệu đầu vào - được ưa chuộng trong lĩnh vực nông nghiệp sạch, organic.

Vinacontrol CE & các trung tâm tư nhân đạt chuẩn

Vinacontrol là tổ chức giám định - kiểm nghiệm lâu đời tại Việt Nam.

Các trung tâm tư nhân khác (được công nhận năng lực ISO/IEC 17025) cũng cung cấp dịch vụ kiểm nghiệm nhanh, linh hoạt, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Kiểm soát chất lượng thực phẩm là gì?

Tiêu chí lựa chọn trung tâm kiểm nghiệm uy tín

Thời gian & chi phí kiểm nghiệm thực phẩm

Một trong những câu hỏi phổ biến nhất của các doanh nghiệp thực phẩm - đặc biệt là startup, cơ sở sản xuất nhỏ hoặc đơn vị nhập khẩu - là: kiểm nghiệm thực phẩm mất bao lâu và chi phí bao nhiêu? Việc hiểu rõ thời gian, bảng giá và các yếu tố ảnh hưởng sẽ giúp doanh nghiệp chủ động lập kế hoạch sản xuất, công bố và phân phối một cách hiệu quả.

Thời gian thực hiện kiểm nghiệm thực phẩm

Tùy vào số lượng chỉ tiêu và tính phức tạp của mẫu thử, thời gian kiểm nghiệm thực phẩm có thể dao động:

Một số chỉ tiêu như aflatoxin, dư lượng thuốc BVTV, hay kiểm định hàm lượng hoạt chất trong thực phẩm chức năng có thể cần đến 10-15 ngày nếu không có thiết bị sẵn tại trung tâm.

Chi phí kiểm nghiệm thực phẩm

Chi phí kiểm nghiệm phụ thuộc vào:

• Số lượng chỉ tiêu cần kiểm tra
• Mức độ phức tạp của sản phẩm (hỗn hợp, thảo dược, nước, khô...)
• Yêu cầu dịch vụ tiêu chuẩn hay cấp tốc
• Trung tâm kiểm nghiệm (nhà nước hay quốc tế như SGS, Intertek…)

Mức chi phí tham khảo (VNĐ):

Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí

Sản phẩm dạng gì: dạng nước, dạng bột, dạng viên, dạng tươi sống đều ảnh hưởng đến phương pháp xử lý mẫu.

Loại thực phẩm: thực phẩm chức năng cần nhiều chỉ tiêu hơn thực phẩm thông thường.

Yêu cầu pháp lý: nếu phục vụ công bố sản phẩm hoặc xuất khẩu, phải làm đủ chỉ tiêu theo quy định - giá sẽ cao hơn.

Số lượng mẫu: nhiều mẫu cùng loại có thể được chiết tính giá rẻ hơn theo combo.

Mẹo giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí kiểm nghiệm

Xác định đúng mục đích kiểm nghiệm: Chỉ chọn chỉ tiêu phù hợp với loại thực phẩm và thị trường mục tiêu.

Kết hợp nhiều mẫu trong 1 lần gửi: Tiết kiệm thời gian, chi phí vận chuyển và đôi khi được trung tâm hỗ trợ giá.

Sử dụng gói combo trọn gói: Nhiều trung tâm có combo kiểm nghiệm + tư vấn công bố + nộp hồ sơ giúp doanh nghiệp nhỏ tiết kiệm đáng kể.

So sánh giá giữa các trung tâm lớn: QUATEST, Viện Pasteur, SGS thường có bảng giá công khai.

Hậu quả nếu không kiểm nghiệm thực phẩm

Kiểm nghiệm thực phẩm không chỉ là một thủ tục hành chính - mà là rào chắn an toàn đầu tiên để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và uy tín của doanh nghiệp. Việc bỏ qua bước kiểm nghiệm, hoặc kiểm nghiệm qua loa, có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, cả về pháp lý, kinh doanh lẫn đạo đức xã hội.

Không đủ điều kiện để công bố sản phẩm và lưu hành hợp pháp

Theo quy định của Bộ Y tế và Bộ Công Thương, mọi sản phẩm thực phẩm trước khi được lưu hành trên thị trường phải có hồ sơ công bố hợp lệ, trong đó kết quả kiểm nghiệm là thành phần bắt buộc.

Nếu không có bản kiểm nghiệm:

• Hồ sơ công bố sẽ bị từ chối
• Sản phẩm không được bán chính thức tại siêu thị, sàn thương mại điện tử, chuỗi cửa hàng
• Doanh nghiệp có thể bị xử lý vi phạm hành chính nếu vẫn đưa sản phẩm ra thị trường

Bị xử phạt hành chính hoặc rút sản phẩm khỏi thị trường

Theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm thương mại, sản phẩm thực phẩm không có kiểm nghiệm hoặc kiểm nghiệm không đạt có thể bị:

• Phạt tiền từ 20 đến 70 triệu đồng tùy mức độ vi phạm
• Buộc thu hồi toàn bộ lô hàng vi phạm
• Buộc tiêu hủy sản phẩm nếu xác định không an toàn
• Ghi nhận vi phạm và đưa vào danh sách cảnh báo của Bộ Y tế hoặc cơ quan chức năng

Gây mất uy tín thương hiệu và đổ vỡ hệ thống phân phối

Khi sản phẩm bị thu hồi, bị phản ánh về chất lượng, hoặc bị báo chí nêu tên vì “không đạt chuẩn”:

• Người tiêu dùng mất niềm tin vào thương hiệu
• Các đối tác như siêu thị, chuỗi bán lẻ, nhà hàng có thể ngừng hợp tác
• Sản phẩm bị ngừng bày bán trên sàn thương mại điện tử (Tiki, Shopee, Lazada...) nếu không chứng minh được an toàn

Trong thời đại cạnh tranh gay gắt, một vết đen truyền thông có thể khiến thương hiệu mất trắng công sức xây dựng nhiều năm.

Nguy cơ gây hại sức khỏe cộng đồng

Đây là hậu quả nghiêm trọng nhất. Nếu thực phẩm không kiểm nghiệm chứa:

• Vi sinh vật gây bệnh như Salmonella, E.Coli
• Kim loại nặng (Pb, Hg, Cd) vượt ngưỡng
• Chất bảo quản, phụ gia cấm
• Dư lượng thuốc trừ sâu, kháng sinh,…

...thì người tiêu dùng có thể bị ngộ độc cấp tính, tổn thương gan - thận - hệ thần kinh, dị ứng hoặc thậm chí tử vong nếu tích tụ lâu dài. Trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, doanh nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Mất cơ hội xuất khẩu hoặc thâm nhập thị trường lớn

Các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc... yêu cầu kiểm nghiệm và chứng nhận chất lượng khắt khe. Nếu không kiểm nghiệm đúng tiêu chuẩn:

• Hàng hóa có thể bị trả lại hoặc tiêu hủy ngay tại cửa khẩu
• Doanh nghiệp bị đưa vào danh sách đen của hải quan hoặc FDA
• Gây thiệt hại lớn về tài chính, uy tín và cơ hội tiếp cận thị trường

Kiểm nghiệm thực phẩm để xuất khẩu - cần lưu ý gì?

Xuất khẩu thực phẩm là cơ hội mở rộng thị trường và nâng tầm thương hiệu, nhưng cũng đặt ra những yêu cầu khắt khe về an toàn, minh bạch và kiểm soát chất lượng. Một trong những yêu cầu đầu tiên và bắt buộc khi xuất khẩu chính là kiểm nghiệm thực phẩm đạt chuẩn quốc tế.

Vậy khi muốn đưa sản phẩm ra thị trường nước ngoài, doanh nghiệp cần lưu ý điều gì trong khâu kiểm nghiệm?

Mỗi thị trường có yêu cầu kiểm nghiệm riêng

Các quốc gia và khu vực kinh tế khác nhau sẽ có bộ tiêu chuẩn và chỉ tiêu kiểm nghiệm riêng đối với từng loại thực phẩm:

Doanh nghiệp cần xác định rõ thị trường mục tiêu để lập danh mục chỉ tiêu kiểm nghiệm phù hợp, tránh kiểm thiếu dẫn đến hàng bị trả về.

Lựa chọn trung tâm kiểm nghiệm có giá trị quốc tế

Không phải kết quả kiểm nghiệm nào tại Việt Nam cũng được các thị trường quốc tế chấp nhận.

Giải pháp:

• Chọn trung tâm kiểm nghiệm được công nhận ISO/IEC 17025 và có uy tín quốc tế như:
• SGS Vietnam
• Intertek Vietnam
• Eurofins Scientific
• TUV SUD, Vinacontrol CE (có hợp tác quốc tế)

Một số doanh nghiệp còn chọn kiểm nghiệm tại quốc gia nhập khẩu hoặc tại các phòng lab được chỉ định bởi cơ quan nhập khẩu.

Hồ sơ kiểm nghiệm cần gì để thông quan xuất khẩu?

Tùy theo thị trường, bạn có thể được yêu cầu cung cấp:

• COA (Certificate of Analysis): Phiếu kết quả kiểm nghiệm có dấu pháp lý, song ngữ Anh - Việt.
• Phiếu kiểm nghiệm gốc: thể hiện đầy đủ tên sản phẩm, số lô, ngày sản xuất.
• Chứng chỉ chất lượng đi kèm: HACCP, ISO 22000, GMP, BRC,...
• Chứng nhận kiểm dịch (nếu là sản phẩm động vật, thủy sản): do Cục Thú y hoặc Cục BVTV cấp.

Những lỗi phổ biến khiến thực phẩm bị trả lại hoặc không thông quan

• Chỉ tiêu không đạt chuẩn thị trường nhập khẩu.
• Kết quả kiểm nghiệm không được chấp nhận hoặc từ phòng lab không được công nhận.
• Sai nhãn mác, không khớp thông tin giữa COA và lô hàng.
• Không nộp đúng mẫu kiểm nghiệm yêu cầu hoặc không kèm hồ sơ gốc.

Những lỗi này không chỉ khiến doanh nghiệp mất lô hàng, mà còn bị ghi nhận vi phạm, ảnh hưởng đến việc xuất khẩu lâu dài.

Lời khuyên cho doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm

Kiểm tra kỹ yêu cầu nhập khẩu trước khi sản xuất.

Chủ động làm kiểm nghiệm định kỳ và kiểm tra từng lô hàng trước khi gửi.

Kết hợp kiểm nghiệm trong nước với kiểm tra tại cảng/bên thứ ba (nếu cần).

Lưu trữ toàn bộ hồ sơ kiểm nghiệm, mẫu sản phẩm đối chiếu ít nhất 1 năm.

Tiêu chuẩn GMP trong sản xuất thực phẩm

Kết luận và khuyến nghị cho doanh nghiệp thực phẩm

Trong bối cảnh thị trường thực phẩm ngày càng cạnh tranh và người tiêu dùng ngày càng khắt khe, kiểm nghiệm chất lượng thực phẩm không chỉ là một yêu cầu pháp lý - mà còn là yếu tố cốt lõi để xây dựng niềm tin, bảo vệ thương hiệu và mở rộng quy mô kinh doanh.

Kiểm nghiệm - điều kiện tiên quyết để lưu hành và xuất khẩu

Từ thực phẩm truyền thống, đồ uống đóng chai, đến thực phẩm chức năng cao cấp, kiểm nghiệm là bước bắt buộc để sản phẩm được công bố và đưa ra thị trường hợp pháp.

Không có kết quả kiểm nghiệm, doanh nghiệp sẽ:

• Không thể công bố sản phẩm với cơ quan chức năng
• Không được bày bán tại hệ thống siêu thị, sàn TMĐT
• Không thể xuất khẩu hoặc ký kết với đối tác quốc tế

Kiểm nghiệm là cam kết về chất lượng và đạo đức kinh doanh

Kết quả kiểm nghiệm không chỉ là “tấm vé thông hành” về mặt pháp lý, mà còn là cam kết minh bạch của doanh nghiệp với người tiêu dùng:

• Sản phẩm an toàn, rõ nguồn gốc, đạt tiêu chuẩn
• Doanh nghiệp có trách nhiệm với sức khỏe cộng đồng
• Sẵn sàng chịu sự đánh giá và giám sát từ cơ quan quản lý

Lời khuyên dành cho doanh nghiệp thực phẩm

Dù bạn là startup mới bước vào thị trường, cơ sở chế biến truyền thống hay công ty đã xuất khẩu hàng trăm lô, bạn vẫn cần:

• Lên kế hoạch kiểm nghiệm định kỳ (theo từng quý, từng lô, hoặc khi có thay đổi công thức)
• Lựa chọn trung tâm kiểm nghiệm uy tín, được công nhận ISO/IEC 17025
• Phối hợp chặt chẽ giữa kiểm nghiệm - công bố - quản lý chất lượng để duy trì tính tuân thủ
• Lưu trữ đầy đủ hồ sơ kiểm nghiệm và kiểm soát nội bộ để sẵn sàng ứng phó khi có thanh tra hoặc sự cố.